Ketojenik Diyet Nedir? Kimler İçin Uygundur?

Ketojenik Diyet Nedir?

Ketojenik diyet (KD), karbonhidrat alımını büyük ölçüde kısıtlayan, yağ açısından zengin, protein açısından yeterli bir beslenme modelidir. Temel amacı, vücudu ketozis durumuna sokarak primer enerji kaynağı olarak glikoz yerine yağları kullanmasını sağlamaktır.

Standart bir ketojenik diyette makro besin oranları genellikle şu şekildedir:

• %70-80 yağ

• %10-20 protein

• %5-10 karbonhidrat

Günlük karbonhidrat alımı genellikle 20-50 gram net karbonhidrat ile sınırlıdır. Bu düzey, glikojen depolarının boşalmasını ve karaciğerin keton cisimciklerini üretmesini tetikler.

Ketozis ve Metabolik Değişim

Ketozis, vücudun düşük karbonhidrat alımına verdiği metabolik adaptasyon yanıtıdır. Karaciğer, yağ asitlerini parçalayarak β-hidroksibütirat (BHB), asetoasetat (AcAc) ve aseton gibi keton cisimcikleri üretir. Bu moleküller, enerji için glikoza alternatif olarak kullanılabilir.

Beyin, normal şartlarda yalnızca glikozla çalışırken, ketozis durumunda BHB‘yi enerji kaynağı olarak kullanabilir. Bu durum, ketojenik diyetin nörolojik hastalıklarda kullanılmasının temel nedenlerinden biridir.

Ketojenik Diyetin Bilimsel Olarak İncelenen Faydaları

1. Kilo Kaybı ve Vücut Kompozisyonu

Çeşitli randomize kontrollü çalışmalar, ketojenik diyetin kısa vadede klasik düşük yağlı diyetlere kıyasla daha fazla kilo kaybı sağladığını göstermiştir (Bueno et al., 2013). Bu etki, artan yağ oksidasyonu, iştahın baskılanması ve insülin seviyelerinin düşmesiyle ilişkilidir.

2. İnsülin Direnci ve Tip 2 Diyabet

Ketojenik diyet, karbonhidrat alımını sınırladığı için glikoz yükünü azaltır ve HbA1c düzeylerinde düşüş sağlayabilir. Westman et al. (2008) tarafından yapılan bir çalışmada, tip 2 diyabetli bireylerin %95’inde ilaç ihtiyacında azalma rapor edilmiştir.

3. Nörolojik Etkiler ve Epilepsi Tedavisi

Ketojenik diyet, özellikle ilaçlara dirençli epilepsi hastalarında yıllardır başarıyla uygulanmaktadır. Keton cisimcikleri, sinir hücrelerinin uyarılabilirliğini azaltarak nöbet sıklığını düşürebilir. Ayrıca, Alzheimer ve Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıklarla ilgili deneysel çalışmalarda olumlu sonuçlar elde edilmiştir (Krikorian et al., 2012).

4. Kardiyometabolik Sağlık

Yeterli planlandığında ketojenik diyet, trigliserit seviyelerini düşürebilir ve HDL kolesterolü artırabilir. Ancak LDL kolesterol üzerindeki etkiler bireyler arasında farklılık gösterebilir; bu nedenle düzenli biyokimyasal takip önerilir.

Potansiyel Riskler ve Kısıtlamalar

Her ne kadar ketojenik diyetin birçok faydası olsa da, dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır:

1. Besin Eksiklikleri

Lif, C vitamini, potasyum ve magnezyum gibi bazı mikro besin öğeleri yeterince alınamayabilir. Bu durum, özellikle uzun süreli uygulamalarda dikkat edilmesi gereken bir husustur.

2. “Keto Gribi” (Keto Flu)

Diyetin ilk günlerinde enerji düşüklüğü, baş ağrısı, kas krampları ve halsizlik görülebilir. Bu geçici adaptasyon süreci genellikle birkaç gün ile sınırlıdır ve yeterli sıvı-elektrolit dengesiyle hafifletilebilir.

3. Karaciğer ve Böbrek Üzerine Etkiler

Yüksek yağ ve protein alımı, bazı bireylerde karaciğer enzimlerinde artış veya böbrek yükünde artış gibi olumsuz etkiler yaratabilir. Bu nedenle karaciğer veya böbrek hastalığı olan bireylerin ketojenik diyeti uygulamadan önce doktor ve diyetisyen onayı alması gerekir.

Ketojenik Diyet Kimler İçin Uygundur?

Ketojenik diyet, aşağıdaki bireylerde kısa veya orta vadede etkili olabilir:

• Aşırı kilolu bireylerde yağ kaybı hedefi olanlar

• Tip 2 diyabet ya da insülin direnci olanlar

• Polikistik over sendromu (PCOS) olan bireyler

• Epilepsi hastaları (özellikle çocukluk dönemi)

• Bazı atletik performans hedefleri olan bireyler

Ancak:

• Hamileler

• Emziren anneler

• Yeme bozukluğu geçmişi olanlar

• Böbrek-karaciğer hastalığı bulunan bireyler
  için uygun değildir ya da sadece tıbbi gözetim altında uygulanmalıdır.

Uzun Vadede Sürdürülebilir mi?

Ketojenik diyet, çoğu birey için uzun vadede sürdürülmesi zor bir diyet modelidir. Psikolojik, sosyal ve kültürel faktörler dikkate alındığında, katı kısıtlamalar uzun süre devam ettirilemeyebilir. Bu nedenle bireysel tolerans ve yaşam tarzı göz önünde bulundurularak uygun adaptasyonlar yapılmalı ya da dönemsel olarak uygulanmalıdır.

Ketojenik Diyette Hangi Besinler Tüketilmelidir, Hangilerinden Kaçınılmalıdır?

• Tüketilebilecek Besinler: Et (kırmızı et, tavuk, hindi), balık (somon, uskumru, sardalya gibi yağlı balıklar), yumurta, tam yağlı süt ürünleri (peynir, tereyağı, krema), avokado, sağlıklı yağlar (zeytinyağı, avokado yağı, hindistancevizi yağı), karbonhidratı düşük sebzeler (brokoli, karnabahar, ıspanak, kuşkonmaz, kabak gibi yeşil yapraklı sebzeler), az miktarda kuruyemiş ve tohumlar.

Önerilen Tarif

Kremalı Karnabahar Çorbası

Önerilen Tarif

Karnabahar Mantı

Önerilen Tarif

Domatesli Avokado Mezesi

• Kaçınılması Gereken Besinler: Tahıllar (ekmek, makarna, pirinç, yulaf), şekerli gıdalar (kola, şekerlemeler, tatlılar, meyve suları), baklagiller (nohut, fasulye, mercimek), nişastalı sebzeler (patates, mısır), çoğu meyve (çilek, ahududu gibi az miktarda karbonhidrat içerenler hariç), işlenmiş gıdalar ve düşük yağlı/diyet ürünler.

Sonuç

Ketojenik diyet, bilimsel temelleri olan, özellikle metabolik bozukluklar ve kilo yönetimi açısından etkili olabilen bir beslenme modelidir. Ancak bu diyetin her bireye uygun olmadığını, sağlık durumu, yaşam tarzı ve bireysel ihtiyaçlara göre planlanması gerektiğini unutmamak gerekir.

Bilim temelli, sürdürülebilir ve kişiye özel beslenme yaklaşımları, uzun vadeli sağlık için en doğru yoldur.

Kaynakça

1. Paoli, A. (2014). Ketogenic Diet for Obesity: Friend or Foe?. International Journal of Environmental Research and Public Health, 11(2), 2092–2107. https://doi.org/10.3390/ijerph110202092

2. Westman, E. C., et al. (2008). Effect of a low-carbohydrate, ketogenic diet program compared to a low-fat diet on fasting lipids, LDL cholesterol, insulin and glucose levels: A randomized trial. Nutrition & Metabolism, 5(36). https://doi.org/10.1186/1743-7075-5-36

3. Krikorian, R., et al. (2012). Dietary ketosis enhances memory in mild cognitive impairment. Neurobiology of Aging, 33(2), 425.e19–425.e27.

4. Bueno, N. B., de Melo, I. S. V., de Oliveira, S. L., & da Rocha Ataide, T. (2013). Very-low-carbohydrate ketogenic diet v. low-fat diet for long-term weight loss: a meta-analysis of randomised controlled trials. British Journal of Nutrition, 110(7), 1178–1187.

Ketojenik Diyet Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (FAQ)