Günümüzde sağlıklı beslenme, sosyal medyanın da etkisiyle adeta bir yaşam standardı haline geldi. Organik ürünler, şekersiz tarifler, glutensiz diyetler… Hepsi kulağa masum geliyor. Ancak bazı kişiler için bu durum, “sağlıklı beslenme”nin ötesine geçerek bir takıntıya dönüşebiliyor. İşte bu noktada karşımıza çıkan hastalık: Ortoreksiya Nervoza.
Ortoreksiya, diğer yeme bozukluklarından farklı olarak amaç kilo vermek değil, “mükemmel” ve “temiz” beslenmek. Ancak bu takıntı, zamanla hem fiziksel hem de psikolojik sağlığı ciddi şekilde tehdit edebiliyor.
İçindekiler
Ortoreksiya Nervoza Nedir?
Ortoreksiya Nervoza, ilk kez 1997 yılında Amerikalı doktor Steven Bratman tarafından tanımlandı. Yunanca “orthos” (doğru) ve “orexis” (iştah) kelimelerinden türetilen bu terim, “doğru beslenme takıntısı” anlamına geliyor.
Bu rahatsızlıkta kişi:
- Yediği her gıdanın içeriğini, kaynağını ve hazırlanma şeklini aşırı derecede sorgular.
- “Temiz” ve “zararsız” olduğuna inandığı gıdalar dışında hiçbir şeyi tüketmez.
- Sağlıksız olduğunu düşündüğü yiyeceklerden katı bir şekilde uzak durur.
- Sosyal hayatını, yemek seçimleri yüzünden kısıtlar.
Ortoreksiyanın Belirtileri
Ortoreksiya, başlangıçta fark edilmesi zor bir durumdur çünkü toplumda “sağlıklı beslenme” genellikle övgüyle karşılanır. Ancak belirtiler ilerledikçe kişinin yaşam kalitesi düşer.
Fiziksel Belirtiler
- Yetersiz beslenmeye bağlı kilo kaybı
- Vitamin ve mineral eksiklikleri
- Hormonal dengesizlikler
- Bağışıklık sisteminde zayıflama
- Sürekli yorgunluk ve halsizlik
Psikolojik Belirtiler
- Yiyecekler konusunda aşırı suçluluk duygusu
- “Temiz” beslenme kurallarını bozmaktan yoğun kaygı
- Sosyal ortamlardan uzaklaşma
- Yemek planlamaya aşırı zaman harcama
- Kendini başkalarının beslenme alışkanlıkları üzerinden yargılama
Ortoreksiyanın Nedenleri
Ortoreksiya Nervoza’nın tek bir nedeni yoktur; genellikle biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin birleşimi ile ortaya çıkar.
- Sosyal Medya ve Bilgi Kirliliği Instagram, TikTok ve YouTube gibi platformlarda “temiz beslenme” trendleri, sağlıklı yaşam influencer’ları ve detoks tarifleri, özellikle gençler üzerinde baskı yaratır.
- Mükemmeliyetçilik Eğilimi Kişilik yapısı olarak mükemmeliyetçi olan bireyler, beslenme konusunda da kusursuzluğu hedefler.
- Geçmiş Sağlık Sorunları Daha önce ciddi bir hastalık geçirmiş kişiler, tekrar hasta olmamak için aşırı katı beslenme kuralları geliştirebilir.
- Toplumsal Baskı ve Güzellik Algısı İnce, fit ve “sağlıklı” görünme baskısı, kişileri sağlıklı beslenme takıntısına sürükleyebilir.
Ortoreksiya ile Diğer Yeme Bozukluklarının Farkı
Anoreksiya nervoza veya bulimia nervoza gibi yeme bozukluklarında odak kilo ve beden ölçüleridir. Ortoreksiyada ise odak tamamen gıdanın saflığı ve sağlıklılığıdır. Ancak sonuçları benzer şekilde tehlikelidir: yetersiz beslenme, sosyal izolasyon ve psikolojik çöküş.
Ortoreksiyanın Tehlikeleri
Masum görünen bir alışkanlığın nasıl ölümcül sonuçlara yol açabileceğinin çarpıcı bir örneğidir.
- Besin Eksiklikleri: Katı kısıtlamalar, protein, yağ, vitamin ve mineral eksikliklerine yol açar.
- Metabolik Bozukluklar: Uzun süreli dengesiz beslenme, tiroit ve hormon dengesini bozar.
- Sosyal İzolasyon: Arkadaş buluşmaları, aile yemekleri gibi sosyal etkinliklerden uzaklaşma.
- Psikolojik Yıkım: Kaygı bozukluğu, depresyon ve obsesif kompulsif davranışlar.
Ortoreksiya Tedavisi
Ortoreksiya, profesyonel destek olmadan aşılması zor bir bozukluktur. Tedavi süreci genellikle multidisipliner bir yaklaşımla yürütülür.
- Psikoterapi
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), kişinin gıda ile ilgili yanlış inançlarını değiştirmeye yardımcı olur.
- Kaygı ve mükemmeliyetçilik eğilimleri üzerinde çalışılır.
- Beslenme Danışmanlığı
- Diyetisyen, dengeli ve esnek bir beslenme planı oluşturur.
- Yasaklı gıdaların kontrollü şekilde yeniden diyete eklenmesi sağlanır.
- Tıbbi Destek
- Vitamin ve mineral eksiklikleri giderilir.
- Hormonal dengesizlikler tedavi edilir.
Ortoreksiyadan Korunma Yolları
- Esnek Beslenme: Mükemmel değil, dengeli beslenmeyi hedefleyin.
- Kaynak Kontrolü: Sağlık bilgilerini güvenilir ve bilimsel kaynaklardan edinin.
- Sosyal Hayata Katılım: Yemek seçimleriniz sosyal ilişkilerinizi kısıtlamasın.
- Kendinize İzin Verin: Arada “sağlıksız” olarak etiketlenen yiyecekleri tüketmek, sağlığınızı bozmaz.
Sonuç: Sağlıklı Beslenme, Sağlıksız Takıntıya Dönüşmesin
Ortoreksiya Nervoza, modern çağın görünmez tehlikelerinden biri. Sağlıklı beslenme elbette ki önemli, ancak sağlığın sadece tabakta değil, zihinde ve sosyal yaşamda da var olduğunu unutmamak gerekir. Eğer beslenme alışkanlıklarınız hayatınızı kısıtlamaya başladıysa, bu durumu ciddiye almalı ve profesyonel destek almalısınız.
