Çölyak Günlükleri – Bölüm 1: Çölyak 101

Çölyak ve Belirtileri

Siz de içinde un, arpa, buğday, irmik, bulgur bulunan şeyler yiyince şişip, nefes alamaz hale geliyor musunuz? Peki ya her yediğiniz sizi bozuyor ve günlerce düzelemiyor musunuz? Sebebini bilmediğiniz bu durum için belki tahminlerde bulunmuşsunuzdur. Ben de bulunmuştum. Her tahıllı yiyecek tükettiğimde kemiklerim ağrıdığında aklıma çölyak değil, romatizma geldi. Her yediğim beni günlerce hasta edince suçu glütene değil, laktoza attım. Aynı şeyleri yaşıyorsanız ve bir suçlu arıyorsanız, ilk önce glütenden şüphelenmenizi öneririm. Zira bunlar çölyak hastalığı belirtileri olabilir. Peki nedir bu çölyak? En yalın haliyle glüten alerjisi. Bu alerji, ince bağırsakta bulunan ve gıdaları sindirmeye yarayan villus yapılarını tahrip ediyor. Bu nedenle vücudumuz glüteni sindiremiyor.  Bu da ishal, kabızlık, şişkinlik, kemik ağrıları, nefes darlığı hatta ve hatta depresyon gibi rahatsızlıklara yol açıyor.

Çölyak Tanı Süreci

Spesifik bir çölyak testi yok. Bu nedenle tanı süreci, iki aşamalı olarak gerçekleşiyor. Öncelikle dâhiliye tarafından gastroenteroloji bölümüne yönlendirilmelisiniz. Maalesef randevu alma süreci oldukça uzun sürebiliyor. Bu nedenle glüten alerjisinden şüpheleniyorsanız özellikle; demir, çinko, kalsiyum, B12, magnezyum ve D vitamini seviyeleriniz için kan testi yaptırmanız yararlı olacaktır. Çünkü tahribata uğramış villuslarımız glüteni sindirmeye çalışırken, tükettiğimiz vitaminlerle ilgilenemez ve bu nedenle ne kadar sağlıklı beslenirseniz beslenin, vitamin ve besin eksikliği kaçınılmaz olur. Nihayet gastroenteroloji randevusu bulduğunuzda öncelikle “seroloji testi” adı verilen bir antikor testi yapılır. Bu test kanınızdaki antigliadin, endomisyum ve transglutaminaz antikorlarını inceler. Bunlardan biri bile pozitif olursa çölyak şüphesi daha da güçlenir. Bu nedenle kesin tanı konulması için ikinci aşamada endoskopi ile ince bağırsaktan biyopsi alınır. Biyopsi ile tanınız kesinleşecektir. Çölyakla yaşamaya alışma süreci de bu andan itibaren başlar.

Çölyakla Yaşamaya Alışmak

Çölyak tedavisi için tek yol (şu an için) glütensiz beslenme olduğundan, günlüğün bu bölümünde çölyak hastalığı ile yaşamaya alışmayı anlatıyor olacağım. Öncelikle glütensiz beslenmeye başladıktan çok kısa bir süre sonra, vücudunuzun toparlamaya başladığını, cildinizin düzeldiğini, eklem ağrılarınızın son bulduğunu ve hem fiziksel hem de psikolojik olarak çok daha iyi hissettiğinizi fark edeceksiniz. Teşhis süreci uzun ve belki biraz da yıpratıcı olabilir, ama vücudun çabalarınızı çabucak ödüllendirmesi, bu hastalığı oldukça hatır bilir yapıyor. Ancak özellikle ileri düzey çölyak hastalarının en ufak kaçamaklarında semptomlar hızlıca geri döneceğinden, aynı zamanda sürekli tetikte olmanız gereken bir hastalık.

Toplumsal olarak hem kendisi hem adı bir tuhaf olan çölyak hastalığını henüz tam anlamıyla kabullenemediğimiz için, dışarıda yemek yerken içinde glüten var mı diye sorduğunuzda “bizim yemeğimizde Gülten olmaz (kendinden emin)” gibi cevaplar alabilirsiniz. Hatta bir keresinde, aşçı ağabeyi bulgur yiyemediğime ikna edebilmek için, yemin etmek zorunda bile kalmıştım. Neyse ki glütensiz diyetler, özellikle sosyal medya sayesinde yaygınlaştığından, marketlerde glütensiz ürün bulmak daha kolay bir hale gelmiş durumda. Ancak özellikle paketli gıdalar tüketecekseniz “İçindekiler” bölümünü okumak, hayatınızın ayrılmaz bir parçası olmalı. İleri düzeyde çölyak hastası olanlara naçizane önerim, hazır gıdalardaki “glüten içerebilir” ibaresini dikkate almaları. “Çapraz bulaşma” riski nedeniyle konulan bu ibare, glütenli bir gıdayla aynı ortamda üretilen glütensiz ürüne, herhangi bir yolla glüten bulaşma ihtimaline karşı bir uyarı olarak konuluyor. Bu nedenle bir diğer naçizane önerim de çapraz bulaşma riskine karşı dikkatli olmanız.

Hayatınız çölyak hastalığından dolayı, daha tetikte yaşayacağınız bir duruma evrilmiş olabilir. Ama moralleri bozmak yok. Glütensiz ürünler giderek yaygınlaşmaya başladı ve tatları da gerçekten nefis. Aynı anda ortamdaki en alerjik ve beslenme biçiminiz nedeniyle en sağlıklı kişi olduğunuzda, her sabah 05:00’de uyanıp, sahil kenarında koşuya çıkan biri gibi hissettiğiniz bile oluyor. Bu yüzden yelkenleri suya indirmeyin.

Çölyak Günlükleri’nden bu haftalık bu kadar. Haftaya görüşmek üzere. Glütensiz kalın.

Çölyak hastalığı hakkında daha fazla bilgi edinmek ve belirtilerini tanımak için aşağıdaki kısa soru-cevap bölümüne göz atabilirsiniz: