İçindekiler
Gastrit ve Peptik Ülser Nedir?
Mideniz bazen size küçük sinyaller verir: hafif bir yanma, ara ara bulantı ya da yemek sonrası rahatsızlık hissi…Bu sinyallerin ardında “gastrit” veya “ülser” olabilir. Peki nedir bunlar?
- Gastrit, mide iç yüzeyini kaplayan mukozanın iltihaplanmasıdır. Akut (ani başlayan) veya kronik (uzun süreli) olabilir.
- Peptik ülser ise bu mukozanın daha derin tabakalara kadar hasar görmesi ve yara oluşmasıdır.
Oluşum Nedenleri Nelerdir?
Her iki hastalığın da H.pylori enfeksiyonu, mide asidinin aşırı salgılanması, ağrı kesici ve romatizmal hastalıkların tedavisinde kullanılan steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID) ve alkol /sigara kullanımı gibi nedenleri olabilir.
- Helicobacter pylori enfeksiyonu: Önce midenin son kısmına (antrum) yerleşen ve midede asit üretimini sağlayan hücrelere zarar vererek asit üretimini azaltan bu bakteri, tedavi edilmediği sürece asıl mide hücrelerinin yerine barsak tipi hücrelerin yerleşmesine neden olur. İlerleyen zamanda mide iç duvarına daha çok zarar verip inceltir.
- NSAİD (örneğin: aspirin, ibuprofen) gibi yaygın kullanılan ağrı kesicilerin uzun süreli kullanımı mide duvarını zayıflatabilir.
Belirtileri Nelerdir?
- Üst karın bölgesinde yanma veya ağrı
- Bulantı, kusma
- Erken doyma hissi
- İştah kaybı
- Ülser vakalarında gece artan ağrı veya kanlı kusma / siyah dışkı
Tanı Yöntemleri
- Tanıda altın standart endoskopidir, şüpheli alanlardan biyopsi alınır.
- H.pylori varlığı mutlaka araştırılmalıdır. H.pylori teşhisinde mideden alınan biyopsi örnekleri mikrobiyolojik incelemelere tabi tutulmaktadır.
- Ayrıca üre nefes testi denilen uygulamayla kişiye oral yolla üre içeren tablet verilip ardından ölçüm yapılır. H.pylori pozitif ise bakterinin salgıladığı üreaz enzimi nedeniyle nefeste üre varlığı tespit edilir.
- H.pylori teşhisinin bir diğer yöntemi ise dışkı testidir. Dışkıda helicobacter pylori antijeninin saptanması ile teşhis konulabilmektedir.
Tedavi Stratejileri
1. H.Pylori Tedavisi
H.Pylori için çeşitli kombine tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Bunlar arasında en bilineni “standart üçlü tedavi”dir. Standart üçlü tedavi; proton pompa inhibitörü (PPI) + klaritromisin + amoksisilin uygulamalarının belirli sıklık ve miktarlarda genellikle 14 gün boyunca uygulanmasıyla oluşur. Bu yöntem sıklıkla tercih edilse de güncel kaynaklar standart üçlü tedavi yerine artık bizmut içeren dörtlü tedaviler ( PPI + bizmut + tetrasiklin + metronidazol) gibi farklı tedavi protokolleri önermektedir.
2. Mide Asidini Düzenleme
NSAİD kaynaklı gastrit/ ülser görülme durumunda bu ilaçların kullanımı kesilmelidir. Kesilme durumu söz konusu değilse ve devam edilmesi gerekiyorsa ek koruyucu ilaç eklenmelidir. NSAID kullanımı zorunlu olan hastalarda PPI ile birlikte kullanmak ülser gelişimini büyük ölçüde engeller. PPI kullanamayan veya ek korumaya ihtiyaç duyan hastalarda misoprostol içeren ilaçlar kullanılmaktadır.
Gastrit ve Ülser için Beslenme Önerileri
1. Tahriş Edici Yiyecek ve İçeceklerden Kaçının
- Acı, baharatlı, turşu, sirke → asit üretimini ve mide tahrişini artırır.
- Fazla tuzlu gıdalar → H. pylori’nin zararlı etkilerini güçlendirir.
- Kafeinli içecekler (kahve, siyah çay, enerji içecekleri, kola) → mide asidini artırır.
- Alkol → mide mukozasını zayıflatır.
- Gazlı içecekler → mide basıncını artırır, ülseri kötüleştirir.
- Çok yağlı, kızartılmış gıdalar → sindirimi zorlaştırır, asit salgısını tetikler.
2. Midenizi Yormayan Gıdaları Tercih Edin
- Yoğurt, kefir (soğuk değil, ılık tüketin)
- Haşlanmış veya fırınlanmış sebzeler (patates, kabak, havuç, brokoli)
- Yağsız veya az yağlı beyaz et (tavuk, hindi)
- Balık (ızgara veya buğulama)
- Tam tahıllı ekmek ve yulaf
- Olgun muz, armut, karpuz gibi asit oranı düşük meyveler
3. Yeme Alışkanlıklarınızı Düzeltin
- Az az ve sık beslenin (günde 5–6 küçük öğün) → mideyi aşırı doldurmayın.
- Çok sıcak ve çok soğuk gıdalardan kaçının.
- Yemekten hemen sonra yatmayın, en az 2 saat bekleyin.
- Yavaş yiyin, iyi çiğneyin.
Sonuç
Gastrit ve peptik ülser, hem yaşam kalitesini hem de uzun vadede mide sağlığını olumsuz etkileyen yaygın rahatsızlıklardır. Erken tanı, uygun tedavi (özellikle H. pylori eradikasyonu) ve mide asidinin kontrolü, iyileşmenin temelini oluşturur. İlaç tedavisinin yanı sıra mideyi tahriş eden gıdalardan kaçınmak, sindirimi kolay ve dengeli beslenmek, düzenli yeme alışkanlıkları kazanmak iyileşme sürecini hızlandırır ve tekrar riskini azaltır. Unutulmamalıdır ki, doğru tedavi ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları birlikte uygulandığında, gastrit ve ülser kontrol altına alınabilir ve yaşam kalitesi belirgin şekilde artar.
Kaynaklar
Almadi, M. A., Lu, Y., Alali, A. A., & Barkun, A. N. (2024). Peptic ulcer disease. The Lancet, 404(10447), 68-81. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(24)00155-7
Laucirica, I., Garcia Iglesias, P., & Calvet, X. (2023). Peptic ulcer / Úlcera péptica. Medicina Clínica (English Edition), 161(6), 260-266. https://doi.org/10.1016/j.medcle.2023.03.025
Yang, H., & Hu, B. (2022). Immunological perspective: Helicobacter pylori infection and gastritis. Mediators of Inflammation, 2022, Article 2944156. https://doi.org/10.1155/2022/2944156
Mišak, Z., & Hojsak, I. (2021). Helicobacter pylori gastritis and peptic ulcer disease. In Textbook of Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (pp. 169–184). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-60908-5_16
